Varikosel, testisleri (skrotum) tutan gevşek deri torbası içinde yer alan damarların genişlemesi ve şişmesini içeren tıbbi bir durumdur. Damarlar testislerden oksijeni tükenmiş olan kanın taşınmasında önemli rol oynar. Bu kan testislerde birikir ve dışarı çıkamayarak şişlik oluşturur.  Varikosel, testis toplardamarlarının bacaklardaki varis tarzı genişlemesine klinikte verilen isimdir. Testis ısısının ve kan akımının bozulması, kirli kan içindeki toksik maddelerin testiste birikmesi ile testis fonksiyonlarını etkiler bu da sperm ve testosteron üretimini bozar.

Bunun yanında varikosel, rahatsızlıklara veya ağrılara neden olarak, testisin zayıf gelişmesine, düşük sperm üretimine veya kısırlığa yol açabilir. Bu komplikasyonları gidermek için varikosel tedavisinde cerrahi müdahale önerilebilir.

VARİKOSEL BELİRTİLERİ NELERDİR?

Varikosel, skrotumda ağrı, şişme, testislerde sıcaklık gibi belirtilerle ortaya çıkar. Zaman içerisinde varikoselin neden olduğu damarlardaki genişleme, dışarıdan görülecek kadar belirginleşebilir. Varikosel belirtileri şöyle sıralanır:

• Testislerde rahatsızlık hissi ve keskin ağrı
• Uzun süreler ayakta kalmadan kaynaklı damarların genişlemesi
• Testis derisinde şişlik
• Kısırlık (infertilite)
• Bacaklarda görülen varis

Varikosel belirtilerinden biri olan testislerin küçülmesi nadir de olsa bazı hastalarda görülebilir. Testislerde oluşan ağrı genellikle uzanıldığında hafifler. Uzun süre ayakta kalma, spor ya da cinsel aktivite gibi efor gerektiren durumların ardından yaşanan ağrılar da varikosele işaret edebilir. Ağrı yol yürümek, egzersiz, cinsel aktivite sonrası daha belirgin olarak hissedilebilir.

VARİKOSEL NEDEN OLUR?

Varikoselin nedeni tam olarak belli değildir. Genellikle testislerde spermatik korddaki belirli damarların içindeki hatalı bir anahtarın (valf) buna neden olabileceğini düşünülmektedir. Spermatik kord, testislerinizi yerinde tutan bir doku bandı olarak bilinir. Bu damarlar kanı testislerden vücuda geri dönmesini sağlar. Valf ise bir tür açma – kapama anahtarı görevi görerek kanın kalbe doğru geri hareket etmesine yardımcı olan iki adet kanat benzeri yapıya sahiptir. Bir valf olması düzgün çalışmadığında testislerdeki damarlarda kan birikir ve zamanla şişmeye neden olur.

Varikosel, çocuk sahibi olan bireylerde yetişkin yaşlarda bile %15-20 oranında görülür. Kısırlık nedeniyle başvuran erkeklerde ise yüzde % 30-40 oranında izlenir. İkincil infertilite yani daha önce çocuk sahibi olup tekrar çocuk istemi ile başvuranlarda ise bu oran % 60’a kadar çıkabilir.

Varikosel % 90 sol testiste görülürken % 8-9 oranında iki taraflı (bilateral) olarak izlenir. Sadece sağ tarafta görülmesi oranı ise % 1-2 oranındadır. Varikoselin daha çok sol tarafta görülmesi bir takım anatomik faktörlere bağlıdır.

• Sol taraftaki testisinin sağ taraftakine göre bir miktar daha aşağıda olması
• Testisin sol tarafındaki toplardamarın sağ tarafa göre daha uzun seyretmesi.
• Sol taraf testis toplardamarın karın içerisindeki diğer komşu organlarla anatomik ilişkisi.
• Sol taraf testis damarının boşalma şeklinin anatomik yapısı gibi özelliklerden varikoselin daha çok sol tarafta görülme nedenleri arasındadır.

VARİKOSEL NASIL ANLAŞILIR?

Varikoseli anlamak için kişi kendi kendini muayene ederek testis üzerindeki düzensizlik, şişlik veya ağrıdan belirleyebilir. Bu belirtilerin görülmesi durumunda uzman doktora başvurulması gerekir. Varikosel muayenesi, genital muayenenin bir parçası olarak yapılmaktadır. Hasta 21 -22 derecelik oda ısısında ayakta pozisyonda muayene edilmelidir. Hasta ayakta ve dik olarak dururken testisler ve genital bölge gözlemlenir. Hasta, hem normal pozisyonda hem de ıkınma manevraları yaptırılarak göz ve elle kontrol edilir. Normal ve ıkınma manevraları ile damarsal yapıda genişleme olup olmadığı belirlenmelidir. Bu işlemlerle varikoselin varlığı klinik olarak konulur. Bununla birlikte klinik tanıyı desteklemek, varikoselin derecesini belirlemek ve ameliyat kararı için Skrotal Doppler ultrasonografi çekimi yapılır.

VARİKOSEL TEDAVİSİ NASILDIR?

Varikosel tanısının ardından ilk olarak testis boyutları arasında bir fark olup olmadığı ve testisin kıvamına bakılmalıdır. Sperm parametrelerinin değerlendirildiği semen analizinin yapılması tedavide belirleyici olmaktadır. Hastanın sperm parametrelerinde bir sorun yoksa ameliyat edilip edilmemesi tartışmalıdır. Varikosel tedavisi şunları içerir:

• Sperm parametrelerini ve spermin bulunduğu ortamı düzeltici antioksidan ilaçlar ve beslenme yöntemlerini önerilebilir. Ameliyat kararı hastaya göre değişen bir durumdur.  
• Varikosel teşhisi koyulan ancak infertilite problemi olmayan ya da sperm parametrelerindeki bozulma sınırda olan hasta grubunda destek tedaviler önerilebilir. Çok şiddetli sperm kaybı yaşamamış, sperm hareketinin tamamen kaybolmadığı ve sperm şekil bozukluğu minimum seviyede olan hastalar için antioksidan ajanlar verilebilir.
• Varikosel teşhisi konulmuş ve sperm parametreleri bozuk, kısırlık yaşayan hastalarda ameliyat önerilebilir. Bu tür hastalarda rahatsızlığın giderilmesi için egzersiz, beslenme düzenini ve yaşam tarzındaki değişikliklerin herhangi bir yararı bulunmamaktadır.